4 basisscholen, Culemborg - update

15 april 2020

Vier scholen in Culemborg vormen samen één van de pilots voor het Innovatieprogramma Aardgasvrije en Frisse Basisscholen. Ze zijn onderdeel van het project Duurzame Scholen Culemborg, een samenwerkingsverband tussen de vier schoolbesturen en de gemeente dat alle negentien scholen in de gemeente aardgasvrij wil maken. Met de vier scholen in de pilot moet ervaring worden opgedaan. Tijdens de startbijeenkomst in januari 2019 werd duidelijk, dat de partijen probeerden om een aanbesteding vanuit traditionele uitgangspunten, dus gebaseerd op investeringen, in de markt te zetten.

Hiervoor heeft een installatieadviseur voor iedere school een eerste inschatting gemaakt van de maatregelen en kosten van het aardgasvrij maken. De gemeente en de schoolbesturen vonden deze inschatting te laag, en lieten daarom in het voorjaar van 2019 verdiepingsonderzoek uitvoeren. De uitkomst hiervan was vergelijkbaar met de eerdere kosteninschatting. Ook Eke Schins, namens Platform31 begeleider vanuit het Innovatieprogramma Aardgasvrije Scholen, was niet overtuigd van de financiële onderbouwing. Zij heeft dit bij de gemeente en de schoolbesturen aangegeven. Doordat de interne projectbegeleider van de gemeente vlak voor de zomer uitviel, kwam het hele project ongelukkigerwijs stil te liggen,

Nadat eind oktober 2019 een externe projectleider is aangesteld, werd het project weer opgepakt. Er werd een businesscase opgesteld en deze bevestigde de eerdere twijfels. Vooral de gemeente vond dat heel vervelend. Eke Schins heeft daarop op basis van total cost of ownership (TCO) een voorzet voor een alternatieve businesscase gemaakt. Hierin is een hoger investeringsbedrag beschikbaar. Deze alternatieve businesscase fungeert als second opinion en illustreert een andere benaderingswijze van de situatie. Projectbegeleider Schins heeft oriënterende gesprekken gevoerd met de schoolbesturen om de haalbaarheid van een project op basis van een prestatieovereenkomst te onderzoeken. Begin 2020 moet duidelijk worden of daar in de projectgroep daar draagvlak voor is, en of de technische aanpak wordt onderschreven.

Planning

Volgens de oorspronkelijke planning zouden de werkzaamheden in 2019 moeten starten. Doordat het project bijna een half jaar heeft stilgelegen, is dat niet gelukt. De partijen streven er nu naar om in 2020 met de werkzaamheden te beginnen. Dat lukt alleen als er een haalbare businesscase kan worden opgesteld en als er ‘comfort’ ontstaat bij de gekozen maatregelen voor de verduurzaming. Met elk van de vier schoolbesturen wordt overlegd welke prestaties worden gevraagd, en voor hoeveel jaren men een prestatiecontract aan wil gaan.

Context

De relatie tussen de betrokken partijen is uitstekend. Er is sprake van een gezamenlijke visie en voldoende bestuurlijke dekking. In de zomer van 2019 ontstond er wel enige irritatie doordat het project stil lag, maar de goede relatie is aan het eind van het jaar hersteld.

Bij de gemeente is voldoende kennis voorhanden ten aanzien van de gemeentebegroting en de kansen die deze biedt om duurzaamheid te stimuleren bij de schoolbesturen. De gemeente is van plan om geld voor dit project in de begroting op te nemen. Er zijn ook ideeën over het instellen van een revolving fund. Deskundigheid betreffende prestatieafspraken, het aanbesteden op basis van total cost of ownership (TCO) en de consequenties daarvan voor de businesscase is ingebracht door Platform31. Positief is dat de nieuwe adviseur van de gemeente veel ervaring heeft met innovatieve aanbestedingen.

Omdat alle scholen en de gemeente meedoen aan het programma Duurzame Scholen Culemborg blijft de impact van de pilot niet beperkt tot de vier betrokken scholen. Het doel is om na de eerste vier scholen nog vijftien scholen aardgasvrij en fris te maken. Deze pilot is dus echt een gezamenlijk project met een duidelijk leerdoel.

Succesfactoren en valkuilen

De pilot in Culemborg is een veelbelovend project, dat een moeilijke start heeft gekend. De partijen zijn te lang bezig geweest met realisatie op basis van een te laag budget. Dat had voorkomen kunnen worden als de subsidieverstrekking vanuit het Innovatieprogramma Aardgasvrije Scholen vergezeld was gegaan van een waarschuwing. Nu is die boodschap lastiger en moeilijker te brengen.

Het doel van dit project is, naast het gasvrij maken van vier scholen, om op zoek te gaan naar repeterende factoren en innovatieve oplossingen. Die dienen als input voor een zekere mate van standaardisering en zijn belangrijk in het leerproces. In Culemborg zou de aanpak, mits mogelijk, gelijkwaardig aan het Bouwbesluit en gedragen door alle partijen, een innovatie kunnen zijn. Maar dat kan alleen als al deze mitsen en maren worden opgelost en uitgewerkt.

Conclusie

Het project in Culemborg is nog niet aanbesteed omdat het een half jaar heeft stilgelegen. Begin 2020 wordt duidelijk of een nieuwe start op basis van een haalbare businesscase met nieuwe cijfers en nieuwe uitgangspunten haalbaar is. Aan het enthousiasme ligt het in elk geval niet, want de gemeente en de scholen willen die doorstart graag maken.