CBS De Zonheuvel, Utrechtse Heuvelrug - update

Toen CBS De Zonheuvel werd geselecteerd als pilot voor het Innovatieprogramma Aardgasvrije en Frisse Basisscholen waren de voorbereidingen om aardgasvrij te renoveren al vergevorderd. Het bestek met de technische tekeningen was bijna af, en er waren al met verschillende partijen gesprekken over een mogelijke overeenkomst. De aanbesteding liep dus al. Toch lag er nog een flinke uitdaging, want toen Jim Teunizen in januari 2019 namens Platform31 als pilotbegeleider aanschoof, werd bekend gemaakt dat er door prijsontwikkelingen in de markt een financieel tekort was ontstaan. Uit een doorrekening van de businesscase op basis van Total Cost of Ownership (TCO) bleek dat er een tekort was van circa 400.000 euro. Dat stond overeenstemming met de marktpartijen in de weg. Als het geld niet op tafel kwam zou het project mogelijk worden stopgezet.

De mogelijkheden om extra budget te verkrijgen waren echter beperkt. De gemeente wilde de toegezegde bijdrage van 1.500 euro per vierkante meter bruto vloeroppervlak niet verhogen. Doordat de gesprekken met marktpartijen al in een vergevorderd stadium waren, was het niet meer mogelijk om over te gaan naar een prestatiecontract op het gebied van onderhoud en/of energie. Jim Teunizen heeft de betrokkenen gewezen op de mogelijkheid om de vergoeding voor de Materiële Instandhouding (MI) in te zetten voor onderhoud en energie. Omdat de school aardgasvrij wordt komen er financiële middelen vrij die anders aan de energieleverancier worden betaald. De gemeente en het schoolbestuur kenden deze dekkingsmogelijkheid niet, en stonden er aanvankelijk argwanend tegenover. Uiteindelijk gingen ze toch akkoord omdat ze inzagen dat deze optie de businesscase – en daarmee het project – haalbaar zou maken.

Het schoolbestuur zet de MI-vergoeding voor tien jaar in, en kan zo de benodigde 400.000 euro lenen. De financiering is afgesloten bij de BNG, met als voorwaarde dat de gemeente garant staat. De accountant van het schoolbestuur heeft ook meegekeken mede vanwege de gevolgen van het investeringsverbod.

Planning en techniek

Vlak voor de zomervakantie in 2019 werd het contract met de aannemer en de installateur getekend. Na de zomervakantie zijn de werkzaamheden gestart. Het project verloopt volledig volgens planning, met een verwachte oplevering in april 2020. De school wordt van binnenuit geïsoleerd, en voorzien van nieuwe kozijnen met HR++ glas en een nieuw dak. Het binnenklimaat wordt geregeld door middel van decentrale ventilatie-units in combinatie met twee warmtepompen. De benodigde elektriciteit wordt opgewekt met zonnepanelen. De radiatoren blijven hangen om extreem koude weersomstandigheden op te kunnen vangen. Ze zijn nu aangesloten op een pelletkachel.

Achtergronden

De relatie tussen het schoolbestuur en de gemeente is uitstekend, waardoor goede bestuurlijke dekking kan worden verkregen. Bij het schoolbestuur en de gemeente is veel kennis aanwezig over traditionele manieren van financieren, maar minder over innovatieve financieringsvormen en het gebruik van integrale businesscases. Het schoolbestuur wordt daarom bijgestaan door een projectmanager die veel verstand heeft van duurzaam bouwen. Hoewel het projectmanagement tamelijk traditioneel is georganiseerd, staat men wel open voor nieuwe ideeën.

Platform31 raakte pas in de gunningsfase bij het project betrokken. Toch kan deze aanbesteding volgens projectbegeleider Jim Teunizen als innovatief worden beschouwd vanwege het inzetten van bestaande kasstromen (MI-vergoeding) voor een stuk dekking van de financiering.

Succesfactoren en valkuilen

Voor de renovatie en uitbreiding van CBS De Zonheuvel naar een aardgasvrije school spelen enkele factoren een belangrijke rol. Ten eerste dat het is gelukt om de investering en de exploitatie te verbinden binnen het schoolbestuur. Als dat niet was gelukt zou het project waarschijnlijk zijn vertraagd of zelfs stopgezet. Een andere succesfactor is dat het project wordt geleid door een uitstekende projectmanager, die flexibel is en goed kan sturen.

De grootste valkuil voor dit project is het energieverbruik van het schoolgebouw. Als dat hoger uitvalt dan geraamd, kan de MI-vergoeding niet of niet geheel worden gebruikt voor het aflossen van de financiering. Dat gaat om maximaal € 5.000 per jaar. Hoewel dat best veel geld is, is het niet rampzalig, want het schoolbestuur is robuust genoeg om zo’n financiële tegenvaller op te vangen. Beter is het om de gebruikers van de school goed te coachen bij het gebruik van de nieuwe installaties. Zij moeten leren dat ze niet meteen een raam moeten openen als het te warm wordt of onfris begint te ruiken. In plaats daarvan moeten ze feedback geven naar de installateur, zodat die de installatie anders kan inregelen.

Leerproject

De gemeente heeft zichzelf ten doel gesteld om van dit project te leren. Dat is gelukt. De gemeente heeft aangegeven bij toekomstige projecten zelfs nog een stapje verder te willen gaan. Dat betekent dat zal worden onderzocht of andere schoolgebouwen kunnen worden gerenoveerd naar NOM. Bij deze toekomstige projecten zal met innovatieve aanbestedingen worden gewerkt, dus op basis van TCO en wellicht ook met prestatieafspraken.